Dag 1 Kennismaking en systeemtherapeutische en contextuele begrippen, tegenoverdracht en leerdoelen
Doelen van de dag:
Literatuur dag 1
Deelnemers kunnen ter voorbereiding de handout over het gebruik van het materiaal en een artikel van Marleen Diekmann [2005] lezen, een artikel over het ontstaan van de methode Een Taal Erbij door Marleen Diekmann en een hoofdstuk over tegenoverdracht.
Handout Een Taal Erbij: hoe de materialen toe te passen.
Hand Out Een Taal Erbij
Diekmann, M. ‘Het ontstaan van Een Taal Erbij’, ± 2005/2006
Marleen Diekmann – Het ontstaan van Een Taal Erbij
Van Delft, F. Overdracht en tegenoverdracht (hoofdstuk 2 en 4).
Fee van Delft – Overdracht en tegenoverdracht – hfst 2 en 4
Nalezen casus contextuele theorie dag 1: 00.6 – Dag 2- Leren over leven in loyaliteit
Voorbereiding voor dag 1
Denk voordat je naar dag 1 komt, na over een leerdoel voor deze cursus. Dit kun je doen door na te denken over jezelf in je werk: waar loop je vaak tegenaan? Waarin word je steeds opnieuw weer in geraakt? Enkele voorbeelden ter verduidelijking: slecht tegen kritiek kunnen, onzekerheid, te hard werken, niet om hulp kunnen vragen, moeite hebben met depressieve cliënten of met ouders die geen duidelijke hulpvraag hebben, etc. etc.. Als je iets bedacht hebt, zoek dan naar een casus uit je werk waarin je dit probleem recent bent tegengekomen. En laat daarna je gedachten eens gaan naar je vroegere zelf: hoe heb jij vroeger leren omgaan met resp. kritiek, onzekerheid, hard werken, hulp vragen, somberheid/inactiviteit, hulpeloosheid?
Programma dag 1 (bij benadering)
9.30 – 9.45 uur – Welkom, praktische afspraken en vaste onderdelen van de lesdag
9.45 – 10.15 uur – Introductie van de docent – plenair
De docent schetst een beeld van haar geschiedenis en haar proces en ontwikkeling als therapeut/docent [carrière; keuzes en motieven met betrekking tot systemische en contextueel werken] en affiniteit met poppetjes.
10.15- 11.00 uur – Voorstelrondes in duo’s [20 minuten per persoon]
De deelnemers interviewen elkaar en maken een opstelling van het gezin van herkomst.
De volgende vragen komen aan bod:
11.00 – 11.15 uur – Koffie- en theepauze
11.15 – 12.30 uur – Voorstelronde plenair
De deelnemers introduceren elkaar of zichzelf door middel van de opstelling die zij eerder maakte in de duo’s. Per deelnemer ongeveer 7 minuten.
12.30 – 13.00 uur – Lunchpauze
13.00 – 14.30 uur – Contextuele begrippen
Aan de hand van een casus maakt de docent een opstelling waarin de 4 dimensies van het contextuele gedachtengoed en de daarbij behorende begrippen uitgelegd worden.
14.30 – 14.45 uur – Koffie- en theepauze
14.45 – 15.15 uur – Neerzetten van een casus op zoek naar contextuele begrippen
De deelnemers gaan in duo’s aan de hand van een casus van de docent de contextuele dimensies in de casus verbeelden.
15.15 – 15.45 uur – Bespreking casussen
Alle gemaakt opstellingen worden met elkaar bekeken [vijf beelden] en hypotheses besproken.
15.45 – 16.00 uur – Afronding en opdracht voor Dag 2
Nabespreken van dag 1.
Opdracht voor dag 2: neem een moeilijke casus mee voor de oefening van Dag 2.
Dag 2 Tegenoverdracht en leerdoelen
Doelen van de dag:
– leren verbinding te maken tussen eigen tegenoverdracht in een casus en de eigen hechtingsgeschiedenis.
– bewustwording ontwikkelen van eigen gevoeligheden en overdracht dmv rollenspel.
– leren van elkaars gevoeligheden wanneer die geraakt worden in rollenspel.
– leerdoel formuleren.
– wat werkt wel/niet met het materiaal (veel oefenen).
Literatuur dag 2
– Handboek Systeemtherapie (2014), hoofdstuk 14: basisbegrippen.
Handboek Systeemtherapie H 14 Basisbegrippen
– Handboek Systeemtherapie (2014), hoofdstuk 15: methoden en technieken.
Handboek Systeemtherapie H 15 Methoden en technieken
– Peter Rober (2012) Gezinstherapie in de praktijk, H 5 ‘Het innerlijk gesprek van de therapeut’
Rober – Gezinstherapie in de praktijk H 5 – Het innerlijk gesprek van de therapeut
– Peter Rober (2012) Gezinstherapie in de praktijk, H 6 ‘De beleving van de therapeut als instrument’
Rober – Gezinstherapie in de praktijk H 6 – De beleving van de therapeut als instrument
Huiswerk voor dag 2
Een casus meenemen voor de oefening van Dag 2, waar je bij geraakt wordt op een of andere manier. Neem niet de allermoeilijkste casus; het gaat over je eigen tegenoverdrachtsgevoelens. Schrijf deze casus uit (0,5 tot 1 A4) en stuur het uiterlijk 24 uur van te voren naar de docent.
Programma dag 2 (bij benadering)
9.30 – 10.00 uur: reflecties en literatuur.
10.00 – 11.00 uur: uitleg theoretische achtergronden ahv de literatuur. Enkele voorbeelden van de docent van eigen casuïstiek met tegenoverdracht.
11.00 – 11.15 uur: koffiepauze
11.15 – 12.00 uur: oefening in duo’s om met meegebrachte casus tegenoverdracht uit te zoeken.
Deelnemer interviewt de ander en maakt met de poppetjes een opstelling van de casus en plaatst daarbij het gezin van herkomst. Er wordt geprobeerd een relatie te vinden tussen wat de casus moeilijk maakt voor de deelnemer in relatie tot gevoeligheden vanuit de eigen geschiedenis.
De onderstaande vragen zijn bedoeld om een innerlijke dialoog bij de hulpverlener in gang te zetten.
12.00 – 12.30 uur: nabespreken en voorbereiding rollenspel van de middag.
12.30 – 13.00 uur: lunchpauze
13.00 – 14.30 uur: rollenspel plenair, eerste ronde.
Deelnemers gaan aan de hand van de eigen ingebrachte casus een rollenspel doen. De interviewer speelt de cliënt, eventueel komen er nog andere spelers bij. In het rollenspel probeert de deelnemer die als therapeut werkt uit de tegenoverdracht te blijven. De docent begeleidt het gesprek en geeft aanwijzingen.
Andere deelnemers observeren aan de hand van een aantal observatiepunten:
Per rollenspel wordt 10 minuten gespeeld en 5 minuten feedback gegeven en nabesproken. Bij 10 deelnemers is dit 10 x 15 minuten.
14.30 – 14.45 uur: koffie en theepauze
14.45 – 15.45 uur: rollenspel plenair, tweede ronde
15.45 – 16.00 uur: afronding van de dag.
Dag 4 Gehechtheid en relaties
Doelen van de dag:
– Kennis nemen van verschillende theoretische perspectieven
– Zicht krijgen op dynamiek en de gevoeligheden van cliënten vanuit hun geschiedenis
– Oefenen uit de verstrengeling te blijven
– Zich bewuster worden van hun tegenoverdracht in echtparentherapie
– Oefenen in veelzijdige partijdig blijven
– Oefenen in co therapie te werken.
Literatuur dag 4
– Handboek Systeemtherapie (2014, tweede geheel herziene druk), hoofdstuk 28: Transgenerationele relatietherapie (blz 327-337).
Handboek ST H28 Transgenerationele relatietherapie
– Handboek Systeemtherapie (2014, tweede geheel herziene druk), hoofdstuk 17: Hechtingsperspectief [auteur Justine van Lawick, blz . 215 – 225].
Handboek ST H30 Hechting en emoties
– Jeannette de Waal, Partnerrelatietherapie, regulatie van emotie en gehechtheidstheorieën (systeemtherapie jaargang 18 nr.4 december 2006).
DeWaal PRT emotieregulatie en hechting ST-18-4-200
– Marleen Diekmann: Scheiden en verbinden met Een Taal Erbij.
Marleen-Diekmann-Scheiden-en-verbinden.pdf
– Lieve Cottyn: Gevangen in hoog conflict na echtscheiding (Interactie Academie JG34, 2016).
Gevangen-in-hoog-conflict-na-scheiding-Lieve-Cottyn.pdf
– Chris Noorduin, Redouane Ben Driss & Bart Van Hoof: Wortels en vleugels, een transgenerationele visie op migratie (Systeemtherapie Jaargang 32 Nummer 3 September 2020 Pagina 180–193).
Wortels en vleugels: Systeemtherapie-blad-september-2020.pdf
– Jaap van der Meiden: De toepasbaarheid van contextuele interventies in systeemtherapie (Systeemtherapie Jaargang 33 Nummer 2 Juni 2021 Pagina 171-185).
De toepasbaarheid-van-contextuele-interventies-in-systeemtherapie.pdf
Programma dag 4 (bij benadering)
Dag 5 Gehechtheid en gezinnen
Doelen van de dag
–vergroten van de creativiteit met Een Taal Erbij door beeld te maken van problematiek
-oefenen in het maken van werkhypotheses
-thema’s vanuit het ontwikkelingsperspectief te onderscheiden
-oefenen in het werken met kinderen/jongeren en hun gezin
-kennisoverdracht systeemdenken – leren de functie van het probleem te ontdekken
Literatuur dag 5
– Handboek Systeemtherapie (2014, tweede geheel herziene druk), hoofdstuk 36: Families met baby’s en peuters [auteur Flora van Grinsven en Keetje Alexander-Martijn] (blz 511-522).
Handboek ST H36 Families met baby’s en peuters
– Handboek Systeemtherapie (2014, tweede geheel herziene druk), hoofdstuk 37: Het kind betrekken in de gezinstherapeutische sessie [auteur Peter Rober] (blz 523-534).
Handboek ST H37 Het kind in de gezinstherapeutische sessie betrekken
– Handboek Systeemtherapie (2014, tweede geheel herziene druk), hoofdstuk 38: Families met pubers en adolescenten [auteur Anke Savenije] (blz 535-548).
Handboek ST H38 Families met pubers en adolescenten
– Samen in gezinstherapie, over afstemming en dialoog in de gezinstherapeutische praktijk (2021, eerste druk), Peter Rober. Hoofdstuk 7: Enactments in het hier-en-nu van de sessie (blz 150-167).
Peter Rober H7 Enactments
Facultatief:
– Gerits, L. en Kleijbergen, K. Hechting en de herhaling van gezins- dynamieken, van verklaringsmodel naar therapeutische praktijk (systeemtherapie jaargang 17 nr.3 september 2005).
Gerits&Kleibergen Hechting en herhaling gezinsdynamieken ST-17-3-134
– Daniel a. hughes (2007), London/new york: norton: boek recensie in ST. Attachment-focused Family Therapy
ST-20-1-51 Tempe recensie EFFT Hughes
– Vermeire, S. Van onthecht naar verbonden. Systeemtherapie jaargang31, nummer1, maart2019, pagina6-24
Van onthecht naar verbonden – Sabine Vermeire
– De Loof, L. Op de fiets naar school – Dialoog in tijden van onbetrouwbaarheid. Systeemtherapie, 2016, 28.3, pp. 220-226
De Loof – Dialoog (1)
Dag 5 Rouw, verlies en trauma
Doelen van de dag:
– Leren rouw en verlies te herkennen
– Zich meer bewust worden van de persoonlijke strategieën in het omgaan met pijn en verlies.
– Eigen wijze van coping mbt pijn en emotie in het gesprek leren (her)kennen.
– Oefenen in het gebruik van Een Taal Erbij in gesprek over rouw met systemen.
Huiswerk dag 5:
Werk je leerdoel uit op papier en mail het naar de docent. Maak hierbij gebruik van de volgende vragen:
– welk gedrag van cliënten roept bij jou gevoelens van tegenoverdracht op? (voorbeeld ‘hoge eisen’ roept bij mij gevoelens op van minderwaardigheid/ er niet toe doen (rood)).
– hoe ga je nu om met je tegenoverdracht? (voorbeeld: harder gaan werken en bewijzen dat ik kan (wit)).
– hoe zou je ermee willen omgaan? (voorbeeld: tegen mijn kleintje (op het rood) zeggen dat ik oke ben, en ook mijn grenzen mag aangeven als ik dat nodig heb en dus niet meer harder gaan werken/ mezelf bewijzen (coördinator)).
Literatuur dag 5
– Handboek Systeemtherapie (2014), hoofdstuk 51: rouw en verlies.
Handboek Systeemtherapie – H 51 Rouw en verlies
– Handboek Systeemtherapie (2014), hoofdstuk 47: migratie.
Handboek Systeemtherapie – H 47 Migratie
– Marleen Diekmann: De schade overzien met Een Taal Erbij.
De schade overzien, trauma
– Mariken Spuij: Rouw bij kinderen en jongeren, over het begeleiden van verliesverwerking (2017), hoofdstuk 2: wat is rouwen?
Rouw bij kinderen en jongeren H 2 – Wat is rouwen?
Extra literatuur (niet verplicht)
– Judith Lewis: Trauma en herstel, hoofdstuk 7: Een helende relatie.
Trauma en herstel
– Wortels en vleugels: een transgenerationele visie op migratie
Systeemtherapie blad september 2020
Programma dag 5 (bij benadering)
9.30 – 10.00 uur: reflecties en literatuur.
10.00 – 10.30 uur: rouwpad en voorbeeld van de trainer. De trainer geeft een voorbeeld van een rouwsituatie en eigen tegenoverdracht.
10.30 – 11.00 uur: Oefening deelnemers eerste ronde
In duo’s gaan de deelnemers elkaar interviewen over een eigen verlies/rouw of pijnlijke gebeurtenis [30 minuten per persoon] .
Doel:
– Opsporen en herkennen van de persoonlijke strategieën van omgaan met pijnlijke gebeurtenissen [life events]. De deelnemers proberen eigen pijn en schade te visualiseren met behulp van de ander, die open vragen stelt over momenten van deze pijn en schade.
– Bewustwording omgaan met pijn.
11.00 – 11.15 uur: koffie en theepauze
11.15 – 11.45 uur: Oefening deelnemers tweede ronde
11.45 – 12.30 uur: Individuele casus over partnerrouw zonder kinderen – plenair
Eén van de cursisten brengt de casus in. Deelnemer geeft supervisie, eventueel aangevuld met rollenspel.
Doel: leren praten over pijnlijke dingen met Een Taal Erbij. Van de pijn af of er naar toe.
Opdracht deelnemers observatie: hoe voelde de supervisant zich? Hoe voelde de supervisor zich?
12.30 – 13.00 uur: Lunchpauze
13.00 – 13.30 uur: Theorie en visualisaties van rouw bij kinderen, belicht vanuit verschillende ontwikkelingsfases en de daarbij behorende beleving.
Doel:
– Kennis overdracht en poppetjes repertoire
– Reflectie van deelnemers op het onderwerp
14.30 – 15.00 uur: Theorie rond de gezinsaanpak aan de hand van een casus
Gezinsaanpak
15.00 – 15.15 uur: Koffie en theepauze
15.15 – 15.45 uur: Gezinsgesprek met kinderen met betrekking tot rouw of trauma – plenair
Doel:
15.45 – 16.00 uur: Nabespreken
Huiswerk voor dag 6 en 7
Opdracht voor de deelnemers die hun presentaties geven om voor een casus mee te nemen, waarmee kan worden geoefend met leerdoel.
Doelen van de dag
-plenair oefenen met het leerdoel
-toetsing van het leerdoel en gebruik Een Taal Erbij – grammatica
-voorbereiden op dag 7: welke thema’s liggen er nog?
Literatuur dag 6 en dag 7
Gevangen in hoog conflict na scheiding – Lieve Cottyn 1-samengevoegd
Netwerkversterking als antigif voor de strijd bij hoogconflicten na scheiding – Willem Bec
Marleen Diekmann – Scheiden en verbinden
Programma dag 6 (bij benadering)
9.30 – 10.00 uur: reflecties en literatuur
10.00 – 12.30 uur: rollenspel – supervisie
Alle deelnemers brengen plenair een casus in [bij voorkeur al via de mail verspreid aan alle deelnemers in veerband met de inleving in de rol].
Deelnemers formuleren plenair hun leerdoel.
Deelnemers worden in duo’s aan elkaar gekoppeld door de opleider, die voorafgaand de leerdoelen van de verschillende deelnemers bij elkaar gebracht heeft.
In duo’s [plenair] gaan deelnemers hun leerdoel oefenen.
Twee mogelijke vormen:
Groep observeert op een aantal punten: 20 minuten per persoon en 5 minuten napraten.
Opleider geeft positieve feedback en formuleert nog samen met de deelnemer leerpunten in het gebruik van de poppetjes.
12.30 – 13.00 uur: lunchpauze
13.00 – 15.45 uur: mogelijke uitloop van ochtendprogramma
verder in te vullen met oefeningen.
15.45 – 16.00 uur: nabespreken en afronding.
Programma dag 7 (bij benadering)
9.30 – 10.00 uur: reflecties
10.00 – 12.30 uur: toetsing leerdoelen – vervolg van Dag 6
11.00 – 11.15 uur: koffie en theepauze
12.30 – 13.30 uur: lunchpauze
13.30 – 15.30 uur: wat er nog ligt/casuïstiek
15.30 – 16.00 uur: afronding
Invullen evaluatieformulieren en uitreiking certificaten