Een Taal Erbij is een methode die de innerlijk beleefde werkelijkheid visueel en daarmee meer bewust maakt. Door met poppetjes en ander materiaal te werken worden de relaties zichtbaar en toegankelijk als bron voor groei en ontwikkeling.
Daarom kan de methode worden ingezet bij verschillende gesprekspartners en doelgroepen. Dus als je werkt met kinderen, echtparen, gezinnen of revalidatie: Een Taal Erbij ondersteunt je bij de gesprekken, zowel in therapiesessies, alswel begeleidings- of coachingstrajecten.
De methode werd ontwikkeld bij de Kontekst, door Marleen Diekmann. Lees hier meer over de achtergrond.
Een Taal Erbij staat ook wel bekend als de Marleen Diekmann -methode. Omdat het bedacht is door systeemtherapeut Marleen Diekmann (1949-2007). Zij leidde samen met haar collega’s van de Kontekst: Els Ydo en Ady van Doornik vele hulpverleners op in deze methode. Dat deden ze in Nederland en België, maar ook met Artsen Zonder Grenzen in oorlogsgebieden.
Marleen combineerde haar persoonlijke therapiestijl met haar belangstelling voor het contextuele gedachtegoed van de Hongaars-Amerikaanse psychiater en gezinstherapeut Ivan Boszormenyi-Nagy (1920-2007).
Toen Marleen in 2007 overleed, hebben Els Ydo en Ady van Doornik toen het gezamenlijk bedrijf voortgezet. En samen met een aantal nieuwe collega’s: Petra Kruijdenberg, Tessel Zwart en Anouk Diekmann verder uitgebouwd.
Tessel heeft in 2021 de Systeem Academie opgericht om ook in de toekomst de kwaliteit van scholing in de originele methode Een Taal Erbij te waarborgen. Er raken steeds meer gastdocenten aan de academie verbonden, die allemaal hun eigen expertise meebrengen.
Sinds 2023 is Sanne Post als assistent betrokken bij de Systeem Academie en degene die de planning en organisatie doet.
Meer lezen
Een Taal Erbij is een aanvullend instrument in gespreksvoering, waarbij je Duplo poppetjes en ander materiaal gebruikt. Duplo poppetjes verbeelden de verschillende generaties. Terwijl Playmobil poppetjes staan voor de tieners. De Duplo poppetjes zijn er in allerlei soorten, maten en culturen, van baby tot grootouder. Ze kunnen staan en zitten, hun benen en armen kunnen worden bewogen. Eén poppetje staat voor de cliënt zijn/haar bewuste deel en een ander, klein, poppetje staat voor het onbewuste deel.
Daarnaast zijn er ook andere materialen. Gekleurde vilten vierkantjes om bronnen, processen en geheimen weer te geven. Maar ook om agressie, problemen, traumatische gebeurtenissen of grote zorgtaken in het gezin te symboliseren. Er zijn verhogingen van blokjes waarmee iemand ‘groot’ of ‘dominant’ wordt. En er zijn toverstokjes om grenzen en scheidingen aan te geven. De grammatica, de poppetjes en materialen op tafel, vertegenwoordigt de emotionele en relationele realiteit van de cliënt en helpen het tot een gevoelde werkelijkheid te maken. Hulpverlener en cliënt kijken en puzzelen samen.
Als je de geschiedenis of het kleine kind op tafel zet, krijg je een verbinding tussen het heden en het verleden. Contextuele begrippen als loyaliteiten, destructief recht en erkenning zijn zo zichtbaar. Terwijl je (systemische) interacties verbeeldt door de posities van de poppetjes ten opzichte van elkaar. Het innerlijk gesprek is zichtbaar op tafel door de ‘grote’ en het ‘kleine’ poppetje van één persoon.
De belangrijkste theoretische stromingen die ten grondslag liggen aan Een Taal Erbij zijn dan ook de systemische, de contextuele en de psychodynamische theorieën. Dit zie je ook terug in onze cursussen.
In de Basiscursus Een Taal Erbij is veel ruimte om de materialen, de ‘grammatica’ van deze taal en de achterliggende gedachte daarbij te leren kennen. Dan wordt de kracht van de beelden zichtbaar en vooral voelbaar.
Direct aan de slag met Een Taal Erbij cursus
Meer lezen
Het idee in het contextuele denken, is dat onze pijn en vreugde samenhangen met banden en loyaliteiten die van generatie op generatie onze relaties, en vooral de relatie met onszelf bepalen (Diekmann). Met de Duplo poppetjes kun je vanuit het verleden kijken naar het heden en andersom. Situaties uit het verleden kun je in één beeld koppelen aan het heden. Het uitbeelden van de relaties, de schades en de schatten en hoe die ons in het hier en nu bepalen, is een extra taal geworden: Een Taal Erbij. Een Taal Erbij structureert de vaak verwarrende werkelijkheid van de cliënt en werkt daarmee ook ordenend voor de therapeut. Een werkzame factor van Een Taal Erbij is het effect van het zien en aanraken van het materiaal tegelijk.
Een essentieel kenmerk is de mogelijkheid het intrapsychische (de volwassene of coördinator en diens geschiedenis) en de relationele werkelijkheden parallel te beleven. Hierdoor worden nieuwe verbanden gelegd en nieuwe mogelijkheden gezien en gevoeld. De innerlijke dialoog en de relaties met belangrijke anderen staan tegelijk op tafel. Die zichtbare innerlijke dialoog en het samenvallen van weten en voelen, maakt Een Taal Erbij tot hefboom in het therapeutisch proces (Diekmann).
Met de Taal kan door de therapeut op een andere manier erkenning worden gegeven. Een Taal Erbij nodigt zowel de professional als de cliënt uit om op een creatieve manier de (eigen) interne en externe werkelijkheid vorm te geven. Door samen met het beeld te spelen ontstaat bij voldoende vertrouwensbasis ruimte voor nieuwe betekenisgeving, verandering en verbinding.
Bij gesprekken met meerdere cliënten kan besproken worden volgens welke interactiepatronen het beeld op dat moment tot stand is gekomen. Partners in relatietherapie willen bijvoorbeeld wel eens ‘aan de poppetjes van de ander zitten’, omdat het beeld niet overeenkomt met de eigen beleving. Het letterlijk ruimte maken voor meerdere belevingen kan een geruststellend effect hebben. Het is dan belangrijk dat beide opstellingen blijven staan als symbool voor het feit dat anders denken/verschillen niet bedreigend hoeft te zijn en dat het denken van de ander waarschijnlijk niet zal veranderen. Paradoxaal genoeg wordt juist daardoor de persoonlijke beleving vaak anders.
Bestel de Een Taal Erbij Koffer
Meer lezenDe impact van het gebruik van ‘de poppetjes’ is in gesprekken, therapie en supervisie vaak direct merkbaar en voelbaar. Dat Een Taal Erbij in getrainde handen zo goed werkt, hangt samen met een aantal werkzame factoren en voordelen:
Het zien van de werkelijkheid in gekleurde, zich verplaatsende poppetjes, vierkantjes en symbolen nodigt gesprekspartners uit tot beweging, nieuwsgierigheid en speelsheid.
Een Taal Erbij biedt de mogelijkheid het intrapsychische (de volwassene of coördinator en diens geschiedenis) en het interrelationele (relaties, de belangrijke anderen en diens geschiedenissen) parallel te beleven.
Hierdoor worden nieuwe verbanden gelegd en nieuwe mogelijkheden gezien en gevoeld. Je komt relatief snel tot de kern terwijl het gesprek juist vertraagd. Dat ‘alles op tafel blijft staan’ zolang de cliënt dat wil, geeft vaak een gevoel van rust.
Samen op afstand kijken naar en puzzelen over de situatie met de poppetjes werkt ordenend, en geeft de cliënt zichtbaar en tastbaar de regie. Zeker bij cliënten met een trauma biedt deze afstand, het externaliseren, de ruimte om de schade te zien en te voelen zonder de controle te verliezen.
Als de vertrouwensbasis voldoende is kunnen de beelden met goede timing ‘het leed samen te overzien’ maken. Overzicht over leed – en ook over lief – helpt om uit de wanhoop, verlamming en onmacht te komen (Diekmann, 2001). Het visualiseren kan de ontspanning in het hier en nu bewerkstelligen waardoor betere informatieverwerking mogelijk is.
Het beeld spreekt ons aan met andere zintuigen en maakt emoties die niet kunnen worden uitgesproken zichtbaar. Het effect van het zien en aanraken van het materiaal speelt een belangrijke rol. De hulpverlener kan helpen het gevoel woorden te geven of helder krijgen wat de betekenis van het neerzetten is. Weten en voelen vallen samen, je leert niet alleen met het hoofd (cognitief), maar juist met het hart (emotioneel).
Er ontstaat een kloppend (en soms complexer) persoonlijk verhaal van waaruit verder gekeken kan worden.
Bij het werken met gehechtheid, angst voor nabijheid en afstand, kan elk gecreëerd beeld een reeks van meervoudige betekenissen genereren en dusdanig ingrijpend zijn dat een tweede-orde verandering bij het stel of gezin gefaciliteerd wordt (Govaerts, 2015). Een verandering van de eerste-orde komt erop neer dat inzicht ontstaat in de destructieve interactie spiraal.
Veranderingen van de tweede-orde betekenen een wezenlijke verschuiving in de wijze waarop omgegaan wordt met angst voor nabijheid en afstand. Dit kan ook opgaan voor andere thema’s in relaties.
Een Taal Erbij bewaakt de gelijkwaardigheid van de relatie tussen cliënt en hulpverlener. Samen zoeken naar opstellingen die de interne en externe werkelijkheid van de cliënt zo exact mogelijk weergeven voorkomt ‘eenrichtingsverkeer’.
Als dat functioneel is kan overdracht of tegenoverdracht direct zichtbaar en bespreekbaar gemaakt worden. Als de man van een stel zich bijvoorbeeld belaagd voelt door de therapeut en zijn vrouw, kan de therapeut hem uitnodigen om een poppetje voor de therapeut te plaatsen in het beeld met hemzelf en zijn vrouw. Ze kunnen rustig overleggen wat er te zien valt en wat dat betekent voor de samenwerking.
Hoe het voor de therapeut werkt, of haar meerzijdige partijdigheid in het geding zou kunnen zijn, kan ze buiten het gesprek bedenken of tijden een supervisie bespreken
Het gebruik maken van beelden is erg geschikt voor individuen, koppels en gezinnen die minder verbaal zijn ingesteld. Daarnaast is Een Taal Erbij waardevol voor zeer verbale individuen, koppels en gezinnen waar veel praten de functie heeft van verhullen of coping. Het stilstaande beeld geeft vanzelf rust en overzicht.
De verschillende belevingen van verschillende leden van het systeem kunnen naast elkaar worden uitgebeeld. Het letterlijk ruimte op tafel maken voor meerdere belevingen kan een geruststellend effect hebben. Het draagt bij tot erkenning van en respect voor die belevingen.
In de praktijk is gebleken dat Een Taal Erbij zeer behulpzaam kan zijn bij het verminderen van taal- en cultuurbarrières. Aannames worden makkelijk gecorrigeerd en de extra taal vergemakkelijkt het maken van contact.
De methode past van origine bij een systemische en contextueel gekleurde stijl, maar is door de laagdrempeligheid breed inzetbaar.
Bronnen
Bekijk het cursusaanbod voor Een Taal Erbij
Meer lezen
In supervisie of leertherapie vanuit verschillende therapiestromingen gaat het over de persoon van de therapeut en daarmee vaak over het innerlijk gesprek van de therapeut (Rober). Belangrijke gezinstherapeuten als Andolfi en Whitaker zien de beleving van de therapeut als bron voor creatieve interventies. Tegenoverdracht ten dienste stellen aan jezelf en aan de cliënt.
Het innerlijk gesprek van de therapeut is een belangrijk onderwerp in verschillende therapiestromingen. In de psychoanalyse gaat het dan over gevoelens van tegenoverdracht. In de systeemtherapie noemen we het een parallel proces van de therapeut(en) en de cliënt(en) – de Therapeutic Use of Self — en in de EFT zouden we zeggen dat de therapeut wordt meegezogen in de dynamiek van het gezin of het stel in de kamer. Een Taal Erbij kan hier heel goed kan worden ingezet, bijvoorbeeld in supervisie of leertherapie, maar ook bij casuïstiekbespreking en intervisie.
Met de poppetjes en het materiaal maak je feitelijke omstandigheden, de psychologie (persoonlijke beleving) en de onderlinge relaties zichtbaar. Deze drie dimensies vormen onmiskenbare onderdelen van het mens zijn, en zijn een factor bij het ontstaan en in stand houden van problemen. Maar de relationele ethiek, het hart van de contextuele benadering, belicht vooral het belang van verbondenheid en verantwoordelijkheid.
Je kunt loyaliteiten binnen en tussen de generaties zichtbaar maken en laten bestaan met de poppetjes. Als je het kleine poppetje van de vader of moeder neerzet, maak je die loyaliteit zichtbaar en krijgt de cliënt de ruimte de volle omvang te onderzoeken van de rol die vader of moeder in zijn/haar leven speelt.
Ook onzichtbare loyaliteit kan erkent worden, door bijvoorbeeld een vader die uit beeld is, hij komt niet voor in het verhaal, op tafel te zetten met een poppetje. Door belangrijke personen te visualiseren onderzoek je vrijwel automatisch de meerzijdige partijdigheid, zorg voor alle personen die door de therapie beïnvloed worden.
Leer meer tijdens de specialistische cursus van Een Taal Erbij
Meer lezen
Een therapeut: ‘Er is ruimte voor humor en speelsheid, terwijl tegelijk de vaak pijnlijke werkelijkheid toch op tafel staat. Samen proberen we het leed te overzien. Ik kan een cliënt vragen of hij zich door zijn partner gedomineerd voelt. Ik kan ook een reuzen poppetje neerzetten en een klein poppetje voor de partner en vragen of hij zich zo voelt in de relatie.’
Een behandelaar: ‘Of het volwassen deel van de man staat op een kopje en de vrouw onder het kopje. De vraag ‘voelt het zo?’ is een andere dan de vraag: ‘voel je je niet gezien? Dit alles doe je samen met de cliënt, die je kan corrigeren tot het beeld klopt.’ Inmiddels wordt op talloze gebieden van de hulpverlening gewerkt met poppetjes. In de jeugdhulpverlening, het maatschappelijke werk, vrijgevestigde praktijken en binnen therapeutische behandeltrajecten in de GGZ. De cliënten, hulpverleners en hun verhalen spelen vanzelfsprekend een rol in het door ontwikkelen en ontstaan van nieuwe toepassingen voor de methode Een Taal Erbij. In gesprekken wordt de toegevoegde waarde van de beelden snel zichtbaar en voelbaar.
Zoals onze trainer Petra Kruijdenberg het omschrijft: ’Als de poppetjes op tafel komen gebeurt er iets, je moet wel kijken naar het beeld op tafel want het verhaal gaat ook over jou, over ons, over familie, de pijn, het geluk, de aanpassing en de overleving.
Het gaat over je vader, je moeder, over het leven en afscheid van het leven, over trauma’s en verwerkingsprocessen. Over intergenerationele overdrachten, de schades en de schatten. Alles kan op tafel komen, ook de geheimen en de onnoembare zaken. En het confronteert en soms doet het pijn, dan wordt het verdriet aangeraakt en is er ruimte voor erkenning, soms na jaren!
En dan wordt de behandeling afgesloten en bij de evaluatie zegt de cliënt: ‘Jullie hebben me goed geholpen maar die sessie met de poppetjes zal ik nooit vergeten.’
Met Een Taal Erbij in handen ga je niet anders werken dan hoe je tot nog toe gewerkt hebt. Je leert je handen te doen wat je intuïtie zegt, en ze vooral te laten doen wat je gesprekspartner of cliënt probeert te zeggen of niet uit kan drukken. Dit gaat met groot respect en omzichtigheid, juist de kracht van het visualiseren vraagt om het bewaken van de zorgzame gevoeligheid en veiligheid.
Door de bijzondere ontstaansgeschiedenis weten we bijvoorbeeld dat Een Taal Erbij meerwaarde heeft in het werken met getraumatiseerde cliënten. Je hoeft niet alleen woorden te gebruiken, er is ruimte voor speelsheid, beweging, terwijl de vaak pijnlijke werkelijkheid toch op tafel staat. Een Taal Erbij biedt structuur en veiligheid, zowel voor de hulpverlener als voor de cliënt.
Vergroot je inzicht met een workshop over Een Taal Erbij
Meer lezen
Een Taal Erbij in de praktijk: Julia
Een Taal Erbij in de praktijk: Sarah
Artikelen Een Taal Erbij (pdf)